Tłusty czwartek

Tłusty czwartek - geneza

Jak większość świąt i zwyczajów, tłusty czwartek ma swoje korzenie w czasach pogaństwa. To wtedy hucznie świętowano odejście zimy i nadejście wiosny. Rzymianie urządzali wystawne uczty w tzw. „tłusty dzień”. Pączki też się na nich pojawiały. Nie miały jeszcze dzisiejszego wyglądu i smaku, bo było to ciasto chlebowe nadziewane słoniną.

Powiedział Bartek, że dziś tłusty czwartek, a Bartkowa uwierzyła, dobrych pączków nasmażyła - przysłowie ludowe

W Polsce od XVI wieku raczono się pączkami w wersji słodkiej z orzechem albo migdałem w środku. Od XVII w. w Małopolsce obchodzono combrowy czwartek.

Zabawy

Combrowy czwartek – w legendzie można znaleźć motywy powstania combrowego czwartku. Krakowskie przekupki z kramów na Rynku bardzo użalały się na przepisy, które wydawał burmistrz Comber, i które były dla nich krzywdzące. „Pan Bóg wysoko, a król daleko, któż nas zasłoni przed Combrem” – wyrzekały.  Kiedy umarł Comber (a miało się to stać w tłusty czwartek), kobiety oszalały z radości. Urządzały uczty nazywane „combrem” z głośną muzyką, zaczepiały przechodniów (mężczyzn), którym zabierały wierzchnie okrycia.

„Noszenie się z Mięsopustem” – kobiety robiły słomianą kukłę, przystrajały ją i w ten sposób otrzymywały Mięsopusta. Z jego pomocą wypraszały poczęstunek i datki.
Od tłustego czwartku bawiono się w karczmach na tańcach „na len i konopie”.
Usługiwanie przy stole, pomoc w kuchni, by zapewnić sobie dobrobyt i zdrowie, to tak zwana „pomyjka” (Wielkopolska).
Biesiadowanie przy suto zastawionych stołach, na których królowały najlepsze trunki, a także tłuściutka słonina, boczek, kasze, racuchy i pampuchy na wsi, a w mieście pączki i faworki.

Wariacje tłustego czwartku można odnaleźć w innych krajach, np.:

• Francja – mardi gras (tłusty wtorek). W tym dniu Francuzi zjadają najchętniej z bitą śmietaną.
• Anglia – Pancake Day (dzień naleśnika we wtorek). Jak sama nazwa tego dnia wskazuje, Anglicy raczą się naleśnikami, bawiąc się w ich smażenie, organizując przy tym różne naleśnikowe konkursy.
• Rosja – maselnica. Rosjanie świętują cały tydzień, objadając się blinami, czyli drożdżowymi naleśnikami z różnym nadzieniem.
• Niemcy – część katolicka kraju, patrz: Polska. W Nadrenii urządzany jest babski karnawał, który polega na odcinaniu spotkanym na ulicach panom krawatów. Na pocieszenie dostawali buziaki.

Według niektórych tłusty czwartek skłaniał do rozpusty i grzechu. Pisał już o tym Mikołaj Rej: W niedzielę miesopustną kto zasię nie oszaleje (…) twarzy nie odmieni, maszkar ubiorów ku diabłu podobnych sobie nie wymyśli, już jakby nie uczynił krześcijańskiej powinności dosyć. W staropolszczyźnie dniem mięsopustnym nazywano także tłusty czwartek…