Andrzejki

Andrzejki obchodzone są w dniu Świętego Andrzeja, który był jednym z pierwszych apostołów Jezusa Chrystusa (bratem Szymona Piotra). Po śmierci i Chrystusa odbył misję do Azji Mniejszej, Turcji i Grecji. Podczas misji zmarł śmiercią męczeńską na charakterystycznym krzyżu w kształcie litery X, który od tamtej pory nosi nazwę krzyża św. Andrzeja. Święty Andrzej jest patronem rybaków, żeglarzy, rzeźników, górników oraz patronem małżeństw. Dzień 30 listopada to ważne święto w Szkocji, gdzie świętego Andrzeja jest świętem narodowym.

Co ciekawe, dawniej wróżby andrzejkowe miały charakter matrymonialny i dotyczyły tylko wolnych dziewcząt. Święty Andrzej pomagał dziewczętom poznać ich przyszłość, a kilka dni wcześniej (24 listopada) podobną role pełniła święta Katarzyna dla młodych mężczyzn. Obecnie Andrzejki kojarzone są z zabawą przed adwentem dla obojga płci.

Na świętego Andrzeja dziewkom z wróżby nadzieja

Święty Andrzej wróży szczęście i szybkie zamęście

– powiedzenia ludowe

Andrzejkowe wróżby

Geneza wróżb andrzejkowych sięga najprawdopodobniej czasów starożytnej Grecji lub kultu starogermańskiego boga Frejra, dawcy bogactw, bóstwa miłości i płodności.

Andrzejki w Warszawie w 1930 roku. Wlewanie wosku na wodę. Narodowe Archiwum Cyfrowe. Domena publiczna.

Najpopularniejsze i najbardziej znane są obrządki związane z laniem wosku. Roztopiony wosk leje się na zimną wodę (często przez dziurkę od klucza), a następnie wyciąga zastygnięty obraz. Cień obrazu rzucany na ścianę ma ukazywać przyszłość lub kandydata na męża.

Dziewczęta w tym dniu ściągają buty i układają je na zmianę jeden za drugim, przekładając ostatni but na początek wężyka zmierzającego w kierunku drzwi. But panny, który pierwszy przekroczy drzwi oznacza, że ta najszybciej wyjdzie za mąż.

Popularne jest też wróżenie ze skórki jabłka – panna obiera jabłko tak, by skórka była jak najdłuższa; następnie rzuca ją za plecy przez lewe ramię. Litera, w jaką ułoży się skórka stanowi pierwszą literę imienia przyszłego narzeczonego.

Innym przykładem jest zabawa w pisanie imion na dwóch kartkach (na jednej imiona dziewczyn, a na drugiej chłopców). Zadanie polegało na przekłuwaniu kartki z niezapisanej strony i odczytywaniu imion przyszłych partnerów i partnerek.